درک انسان از جهان پیرامونی او که عامل اصلی شکل گیری فرهنگ، در رابطه ای  بیولوژیکی(انتسابی) و آموزشی(اکتسابی) است، از خلال  حس های پنجگانه ای انجام می گیرد که  شنوایی یکی از آنها و سکوت به معنی قطع موقت یا دائم آن. از این لحاظ سکوت با مفاهیمی چون رکود ، باز ایستاندن و ساکن شدن ( در برابر حرکت به مثابة نشانه زندگی)، خاموشی، مرگ و نیستی، و ... هم پوشانی دارد، در عین حال که در بسیاری از ادیان و نظام های اعتقادی، سکوت دارای شکوه و جلالی مناسکی است و جایگاه ویژه ای را عرضه می کند که رابطة استعلایی می تواند از خلال آن به انجام برسد. سکوت صومعه های مسیحایی و تقدسی که آنها به خاموش ماندن می دهند، از این دست است. با این وصف نمی توان از سکوت بنا به افراد و فرهنگ ها و تفاوت های زمانی – مکانی مختلف درک و برداشت یکسانی داشت و به همین دلیل نیز در برخورد با پدیده ای همچون سکوت باید نخست دست به گونه شناسی آن زد.
نخستین و ابتدایی ترین  تقسیمی که می توان در این مفهوم با آن برخورد متمایز کردن سکوت انسانی از سکوت سایر موجودات اعم از جانوران و اشیاء است. ”بی زبانی“  و ”زبان بستگی“ جانوران، یا آنچه بهر رو ما چنین می پنداریم( و رفتارشناسان حیوانی دائما و هر چه بیشتر در پی نفی آن بر اساس مشاهدات تجربی خود هستند)،  جانوران دیگر را به جهان گیاهی و  حتی بی جان نزدیک کرده و فاصله آنها را با جهان انسانی به صورتی پیوسته افزایش می دهد: انسان ها دائما سخن می گویند و و راه اصلی ارتباط آنها با یکدیگر  رابطه ای ”صوتی“ است، از این رو جهان انسانی جهانی پر هیاهوست که  بیشترین و رایج ترین  صداها در آن نیز همان صدای خود انسان هاست. در حالی که  جهان حیوانی و جهان اشیاء ( و دقیق تر بگوئیم  اشیائی که  در چارچوب های فناورانه یعنی انسانی قرار نمی گیرند) جهانی است که در آن، به صورتی کاملا نسبی،  بیشتر با سکوت روبرو می شویم تا با صدا: سکوت جنگل ها، بیشه زارها،  سکوت آبها، خاموشی حیوان ها، سکوت سنگ ها و خاک و علفزارها.... با این همه، سکوت در این معنا  نیز چندان  وجود خارجی ندارد: محیط های طبیعی، چه جاندار و چه بی جان، محیط‌هایی در معنایی پرسر و صدا هستند: خاموش ترین جنگ ها نیز آکنده از صدای جانوران، صدای بادها،  حرکت شاخه ها و ... هستند. صداهایی که به گونه ای پر معنا با سکوت آمیخته اند و صرفا به صورت هایی بسیار  صرفه جویانه تولید می شوند، گویی تعمدی در کار است که صدا در کمترین  و تنها در  ضروری ترین و اجتناب ناپذیر ترین موارد تولید شود و آن گاه نیز که صدایی تولید شده و سکوت به ناگزیر شکسته می شود، گویی تعمدی در کار بوده است که این شکستن در کوتاه ترین زمان و در کمترین برد جغرافیایی اتفاق بیافتد: موجودات بی جان در سکوتی سحر آمیز فرو رفته اند و ”انجماد“ در آنها برای ما انسانها ظاهرا  از فقدان ”روحی صدا دار“ خبر می دهد، هر چند که  بروز و بیان آنها می تواند  اشکالی کاملا پر معنا و آکنده را در خود داشته باشد: رنگ ها، بوها ،  سختی و نرمی لایه ها، طعم و مزه اشیاء به آنها معنا هایی بی پایان داده و از همین طریق آنها را درون  جهان نمادین ما  وارد می کند به گونه ای که انسان ها هرگز نمی توانند بدون اشاره های بی پایان خود به همین اشیاء به ظاهر بی روح  زبان خود را گویا کنند: زبانی که در صفات، در قیدها و افعال و توصیف هایش ، آکنده از  واژگانی است که با نمادسازی  از اشیاء پدید آمده اند.
در نتیجه نمی توان و نباید ”سکوت اشیاء“ را به معنی  عدم توانایی آنها در ایجاد ”ارتباط“ قلمداد کرد: ”انجماد“، از این لحاظ،  در حقیقت واژه‌ای بی معناست زیرا هر شیئی ای در رابطه ای  با ساختارهای اندیشمند ( چه انسانی و چه حیوانی)  به ”زبان“ آمده و درون ساختارهای شناختی  کمابیش پیشرفته ای وارد می شود و بخشی اساسی از این ساختارها را ( در حافظه های فردی و جمعی و نمادها) می سازد.
سکوت جانوران نیز به گونه ای بسیار پر رنگ تر از اشیاء با سازوکارهای جبران کننده حیاتی که به آنها در اصطلاحی کلی ”شیوه های غیر کلامی ارتباط“ (Non verbal communication) نام می دهیم، بسیار پر معنا بوده  و امکان ایجاد ارتباط میان آنها با یکدیگر، با سایر موجودات و به خصوص با انسان را فراهم می کند. هر چند جز در مورد پاره ای از حیوانات که به آنها خانگی نام داده و در نتیجه درون منطق ابزاری- عقلانی – سودمندانه خود تعریفشان می کنیم، ما ترجیح می دهیم چشم خود را بر حیوانات، بر حقوق و بر  بیان و بروز درونیت آنها ببندیم و آنها را از خلال مفهوم ”حیوانیت“ از جهان اخراج کرده و تنها  شایسته کشتار شدن برای  پاسخ دادن به نیاز های خود  بدانیم. بدین ترتیب در جهان موجودات جاندار و بی جانی که ما آن  را در مفهوم ”طبیعت“ تعریف می کنیم و خصوصیت اصلی آن را نیز در سکوت می دانیم،  سکوت در معنایی متضاد با  ”فهم پدیری“ با ”بیان“ و با ” ارتباط“ قرار نمی گیرد، بلکه  جزئی اصلی در همه ابعاد آن است.
در این حال جهان انسانی بیش از هر چیز با ”صدا“ تعریف می شود.  گویی انسان بر آن بوده است که همه موجودات را به ”صدا“ در آورد. اشیائی که در چارچوب طبیعت در خاموشی  کامل و گویی  بی پایانی غرق شده‌اند، به محض ورود در جهان فناورانة انسانی  به موجوداتی پرسروصدا تبدیل می شوند: از سنگ های آهن خاموش،  دستگاه های پرسروصدای  فلزی ساخته می شود که صدایشان گوش خراش و آزاردهنده است؛ از  جانورانی که در طبیعت در سکونی آرامش بخش به زندگی و تلاش برای  حفظ بقای خود مشغولند،  موجوداتی پر سروصدا در  مکان هایی تحمل ناپذیرهمچون مرغداری‌ها، گاوداری ها و پرواربندی ها ، یا از آن هم بدتر، در مکان هایی نفرت آور و دردناک همچون کشتارگاه ها ساخته می شود. همه چیز در روابط انسانی  پر سروصدا شده و سکوت را به مثابه موقعیتی بدون تنش و آرامش بخش از دست می دهد تا درون هیاهویی جهنمی و ظاهرا بی پایان وارد شود.
و اما شاید آنچه انسان با طبیعت و موجودات دیگر می کند  باز هم کمتر از بلایی باشد که بر سر خود می آورد. ظاهرا انسان با به دست آوردن فناوری( ابزارسازی) و  زبان (سخنوری) از جهان حیوانی خارج می شود و با به دست آوردن نظام های تدوین، پردازش و ضبط و ثبت و انباشت اطلاعات و مهارت ها( خط، کتابت و هنر) به درون تمدن راه می باید، کما اینکه با  انبوه کردن این تولید این قابلیت ها به جهان صنعتی و با بدل کردن آنها به مجموعه ای ازداده های اطلاعاتی به عصر کنونی می رسد. در این فرایند چند میلیون ساله، آنچه بیش از هر چیز می تواند برای ما پر معنا باشد،  افزایش پیوسته صداها و خروج بیش از پیش انسان ها از سکوت به مثابة موقعیتی آغازین و آرامش بخش است: انسان ها نه تنها هر چه بیشتر و بیشتر ”صدا“ تولید می کنند و همه چیز را وادار به ”صدادار شدن“ می کنند، بلکه هر چه بیشتر و بیشتر، مشروعیت سکوت را از میان می برند. سکوت رفته رفته ارزش خود را از دست داده و به نوعی  طببیعت غیر انسانی ( گاه حتی  ظاهرا ضد انسانی ) بدل می گردد.
در این حال ما با فرایندی متناقض نیز سروکار داریم که می توان آن را  تقدس زایی / تقدس زدایی (Sacralisation/Desacralisation) از سکوت  نامید.  از یک سو انسانها ترس ها و واهمه های خود را از پدیده هایی همچون  مرگ، تیرگی و سیاهی تا حد زیادی به  مفهوم و قالب های سکوت منتقل می کنند و  به این ترتیب به سکوت معنایی خدایی و تقدس یافته می دهند و از همین رو تنها در جایی که چنین خدایی را احساس کنند،  تنها در جایی که به تعبیر رودولف اتو با این ”چیز کاملا متفاوت“ (ganz andere)  یا یکی از اشکال بروز و بیان قدرتمندانه آن روبرو می شوند، سکوت می کنند ( سکوت در  مکان های مقدس، در برابر مقبره و گور دیگری، در موقعیت های هراس بی حدو مرز از  پدیده ها و اشیاء و موجودات ناشناخته و ...) ، اما آنها از سوی دیگر شاید به دلیل نیاز به رها شدن از همان واهمه ها از سکوت تقدس زدایی کرده و آن را به قلمرویی شیطانی می رانند: مناسک، دعاها، ذکرها، اوراد و زمزمه ها،  شیون ها و گریه ها، یا برعکس خنده ها و فریادهای خوشی در فرایندهای جشن گونه،  نمونه هایی از این گونه رفتارها هستند که به گونه ای در پی از میان برداشتن سکوت،  نفی آن و بیرون راندنش از  صحنه به سود صدا هستند.
کلام و سخن انسانی  بزگترین ابداع و بزرگترین دستاورد انسانها بوده است به گونه ای که انسان را بیش از هر چیز می توان به مثابة ”جانوری سخنگو“ تعریف کرد ، قابلیتی که انسان را هر چه بیشتر  به سوی آن  سوق داده است که از ”زبان“ و تمامی اشکال و شاخه های آن  کل موجودیت خود را ( در قالب های مادی و ذهنی) بسازد: انسان در حقیقت بدون زبان، نه حافظه ای دارد و نه قابلیتی در اندیشیدن، به یاد آوردن، تحلیل کردن و  تصمیم گیری. و ”زبان“ بیش از هر چیز، نفی سکوت است، نفی ای که تنها با شکستن سکوت صوتی  معنا نشده بلکه  شکستن سکوت با هر حرکتی  که بتوان آن را حرکتی  بیانی تلقی کرد ( یک نگاه، یک نوازش، ...) می تواند شکسته شود. جهان انسان ها جهانی است که در آن ”بین“ از خلال  خروج از ”سکوت“ به اصلی  پایه ای و محوری بدل شده است و  حرکت تحولی انسان از  دنیای شکار و گرداوری به جهان صنعت و فراصنعت، این  گرایش را به شدت افزایش داده است: شهرها و محیط های انسنی آنها پرسروصدا ترین نقاطی هستند که می توان در جهان یافت و به هر اندازه که تراکم جمعیتی  افزایش می یابد، و ارتباطات میان انسان ها بیشتر می شود،  سکوت نیز به کالایی پر ارزش تر  و به موقعیتی استثنایی تر و خواستنی تر  بدل می گردد: موقعیتی که در عین حال  برای اکثریت انسانها  دست نیافتنی است و شاید تنها بتوان آن را در دسترس اشرافیت خاصی دانست که با برخورداری کامل از همه چیز می توانند چنین موقعیتی را در شرایط مطلوب به دست آورند( مقایسه کنیم سکوت ارامش بخش ویلاهای اشرافی را با هیاهوی بی پایان مجتمع های مسکونی کارگری). از این لحاظ نباید سکوت را با تنهایی و انزوا که آنها نیز پدیده هایی ویژه جهان امروز هستند یکی گرفت، تنها ترین انسان ها نیز خواسته و ناخواسته  در مدارهای  ارتباطی ( همچون مدارهای رسانه‌های جمعی) قرار می گیرند که آنها را وا می دارد سکوت را فراموش کرده و حتی آن را در ذهن خود گناهی نابخشودنی  تصور کنند.
جوامع انسانی مدرن و پسا مدرن ، جوامعی ”وراج“ هستند: جوامعی که  به هر دلیل و حتی بدون دلیل  صدا و سخن تولید می کنند و از این رو چاره ای جز آن ندارند که کوه عظیمی از سخنان و صداهای بی معنا، سطحی، بیهوده و زیان بار تولید کنند، زیرا به گونه ای تلویجی سخن گفتن بر سکوت ارجحیت یافته است. نتیجه این امر نیز  ما را به صورتی  اجتناب ناپذیر به سوی پدیده های چون یاوه گویی(Tautology) و درهم گویی(Cacophony) برده است که به طور متناقضی، گفتگو را نا ممکن می کند: جهان امروز به  مکانی شباهت دارد که  آنقدر پرسروصداست که انسانها را  از شنیدن و درک سخن یکدیگر باز می دارد و از آن بیشتر، چنان شتابی را به این انسان ها تحمیل می کند که اصولا فرصتی در خود برای سکوت کردن و گوش سپردن به سخن ”دیگری“، نمی یابند، جهانی که در آن رسما ”دوزخ دیگری است“(سارتر) و از این رو سکوت، بی فایده و سخن گویی نفی شیطانیت دیگری  و به بیان درآوردن و بروز کامل خویشتن.
و شاید چنین جهانی دقیقا جایی باشد که در آن باید به سکوت اعاده حیثیت کرد: جایی که لازم باشد سکوت کنیم تا ”دیگری“ نیز بتواند سخن بگوید، جایی که سکوت، در حقیقت سکوت نیست، زیرا به صدا هایی که دیگر موجودات در جهان تولید می کنند امکان ”شنیده شدن“ می دهد، امکان درک پذیری ، امکان ”به حساب آمدن“ و ”چیزی شمرده شدن“.  سکوت است که شاید بتواند در برابر فراوانی کاذب  مصرف گرایی که اصل حاکم اقتصادی بر جهان کنونی است  فائق آید و بی معنایی و زیان بار بودن این فراوانی را به ما بنمایاند.  انسان آنقدر ”چیز“ می سازد که تمام طبیعت را نابود کرده و به محصولاتی برای مصرف شدن ( نابود شدن) بدل کند ولی سرانجام این چرخه نیز خود او است که در نبود پیرامونی برای زیستن، نابود خواهد شد.  در همین تمثیل می توان گفت انسان آنقدر سخن می گوید و آنقدر  سخن هایش را به نوشته و به اشکال ثبت شده دیگر بدل می کند که دیگر جای برای هیچ نوع بیان و بروز هیچ نوع برونیتی باقی نمی ماند. انسان سکوت را از جهان خویش حذف می کند و آن را به جهانی بیرون از خود تحمیل می کند، اما در این مسیر دیوانه وار خود نیز قربانی این تمایل  شیطانی به عدم تحمل سکوت می شود و جهانی را می سازد که از فرط ”صدا“ زیستن در آن ناممکن است، آدم هایی که فقط ”حرف“ می زنند بدون آنکه به چیزی ”گوش“ بسپارند( و گاه حتی بدون آنکه جیزی را ”بشنوند“)، آدم هایی که سکوت را  نشانه و خصوصیت جهان جانوری و شیئی می دانند و این جهان را نیز تنها شایسته قربانی شدن و از میان رفتن و در نهایت  پیرامونی برای خود می سازند که یک دوزخ حقیقی است. 
در همین زمینه نوشتة زیر بخشی از کتاب ”سکوت“ اثر داوید لوبروتون انسان شناس فرانسوی است.
” تنها سکوتی که آرمانشهر ارتباطاتی می شناسد، سکوت از کار افتادن و اخلال است،  سکوت خراب شدن دستگاه ها و قطع انتقال ها.  در این درک، سکوت بیش از آنکه بروز یک درونیت به حساب بیاید، توقف یک فناوری شمرده می شود. بدین ترتیب  سکوت بدل  به بازمانده‌ای باستان شناختی،  باقیمانده ای  که هنوز به شکل دیگری  در نیامده، می شود. سکوت که در خود بروز گونه‌ای  زمان پریشی(anachronism) را حمل می کند، نوعی ناراحتی ایجاد می کند و این تمایل را بر می انگیزد که آن را همچون مهمان ناخوانداه‌ای از خانه خود برانیم، گویی سکوت اصرار دارد که تلاش هر چه بیشتری داشته باشیم تا آدم ها را به مرحله پرشکوه انسان ارتباطی(homo communicans) برسانیم. اما در عین حال، سکوت همچون نوعی غم غربت بروز می کند و این تمایل را ایجاد می کند که بی شتاب گوش به زمزمه های جهان بسپاریم. مستی کلمات گاه نیاز به استراحت، فرو رفتن در لذت اندیشیدن به حوادث و لذت اندیشیدن به سخنانی که قصد به زبان راندن آنها را داریم و سرانجام بر چهره دیگری باز می ایستند را در ما ایجاد می کند.  و به این ترتیب سکوت به جای آنکه طرد شود، ارزشی بی پایان می یابد. گاه وسوسه بزرگی در ما به وجود می آید که در برابر فراوانی ”ارتباطات“ مدرنیته، بی تفاوتی نسبت به پیام، ”پالایش سکوت“(catharsis du silence)(کی‌یر کی‌گارد) را قرار دهیم و به انتظار نشینیم تا گفتار ارزش واقعی و کامل خود را بازیابد.
ما امروز با جهانی سروکار داریم که گفتمان های بی شماری دائما در حال توضیح آن هستند و با این وجود درک پذیری آن هر چه کمتر و کمتر می شود. گفتارهایی که رسانه‌های بی شماری امروز در حال تولید و توزیع آنها هستند، بیش از پیش با غرق شدن در همین فراوانی های بی معنا می شوند و در انتها مالیخولیا و اندوه ارتباط گیرنده حاکم می شود که همواره ناچار است پیام بی حاصلی را از سر گیرد و امید داشته باشد که شاید این بار پژواکی  بیابد.  هر اندازه ارتباطات بیشتر می شوند، میل به ساکت ماندن افزایش می یابد، لااقل ساکت ماندن در یک لحظه، تا بتوان لرزش  چیزها را درک کرد و یا در برابر درد حادثه، پیش از آنکه دیگری و باز دیگری و دیگری.... جایگزین ما شوند و افکارمان را به سرنوشتی ستاره گون بسپارند،  واکنشی از خود نشان داد. موجی از عواطف آشنا که کهنگی شان در نهایت به دلیل شیوه بروزشان نوعی آرامش خاطر در ما ایجاد می کند، اما به دلیل جایگاه چنین گفتارهایی، هر آنچه را که به  بیان در می آورند خود به باد فراموشی می سپارند.  اشباع از گفتار، سکوت را پرجاذبه می کند. کافکا به زبان خود در این باره می گوید: ”  اکنون پریان سلاحی مرگبارتر از  آواز خود در دست دارند: سکوت شان.  و هر چند ممکن است باورش سخت باشد،  شاید کسی بتواند در برابر  وسوسه آوای پریان مقاومت کند اما در برابر سکوت آنها: هرگز“.
الزام به ایجاد ارتباط. نوعی اتهام زدن به سکوت است، اتهام به اینکه گویی سکوت به معنی از میان برداشتن هر نوع درونیت است. سکوت زمانی برای اندیشیدن یا سرگرمی باقی نمی گذارد زیرا الزام به سخن گفتن، آن را از میان بر می دارد. اندیشیدن نیاز به صبر و تامل دارد در حالی که ارتباط همواره در نوعی حالت اضطراری انجام می گیرد. ارتباط فرد را به مخاطب بدل  می کند و یا هر گونه خصوصیتی را که به صورت بالافصل مورد نیازش نیست را از او می زداید. درون ارتباط، در معنی مدرن کلمه، جایی برای سکونت وجود ندارد، الزام به سخن گفتن است، به پرکردن حنجره، به اعتراف، زیرا ”ارتباطات“ خود را به مثابة راه حلی برای همه مشکلات شخصی و اجتماعی مطرح می کند و گناه در این زمینه،  ”بد “ ارتباط برقرار کردن  است و از آن هم نفرت آورتر و غیر قابل بخشش تر، اینکه سکوت کنیم.  ایدئولوژی ارتباط، سکوت را برابر با خلا می گیرد، برابر با پرتگاهی در بطن کلام و این را درک  نمی کند  که کلام است که نقص سکوت به حساب می آید و سکوت بیش از  سروصدا ، دشمن قسم خورده انسان ارتباطی است، سرزمین رسالت او. زیرا نوعی درونیت، نوعی تامل، نوعی فاصله با هیاهوی اشیاء، نوعی هستی شناسی را ایجاب می کند که اگر بدان توجه نکنیم فرصت بروز نمی یابند.
ارتباطات مدرن در اصول اساسی خود در سالهای  پس از جنگ جهانی دوم بر ویرانه های نازیسم و گولاک ها شکل گرفتند. نوربرت وینر (Norbert Weiner) یکی از  بنیانگذاران  اساسی  این پارادایم جدید بود که رفته رفته  جوامع غربی را زیرو رو کرد. هدف وینر آن بود که  علیه بی نظمی  حاصل اقدامات انسان ها در جهان مبارزه کند ، او علم سیبرنتیک را ” دانش کنترل و ارتباطات“ تعریف می کرد و در یکی از مهم ترین متونی که در این باره نوشت  بر آن تاکید داشت  که روابط میان اجزاء یک شیئی مهم تر از  محتواهای هر یک از آنهاست. جهان  به باور او باید بر اساس اطلاعات و ارتباطات دست به تفسیر خود می زد.  معنا در  مقایسه با ساختار جنبة ثانویه دارد و اثری است که ناشی از سازمان یافتگی به حساب می آید.  شیئی به این ترتیب، بدون توجه به عمق آن، به شفافیت رسیده و تماما خود را در روابطی که به آن شکل داده اند حل می کند.  به نظر وینر  چنین دیدگاهی را می توان در آن واحد هم بر جهان مکانیکی منطبق دانست و هم بر جوامع انسانی.  اطلاعات و ارتباطات مفاهیمی اساسی هستند. او با تکیه دادن اندیشه خود بر  متافیزیک اتلاف تدریجی و پیوسته انرژی ها،  از حوزه مباحث علمی ، بحث خود را به حوزة ارزش ها می کشاند، اطلاعات در برابر بی نظمی می ایستند، ارتباطات راه چاره ای است برای آنتروپی  که جهان را گرفتار خود کرده است. در فردای جنگ (...) دانشمندان وظیفه خود می بینند که  به نوعی جوامع انسانی را به وسیله دستگاه ها کنترل کنند و قدرت دستگاه دولت را کاهش دهند زیرا نمی توان دانست که این دستگاه به دست چه کسانی خواهد افتاد،. دستگاه ارتباطاتی  همچنین می توانست آنتروپی را کاهش دهد، و در برابر بی نظمی به صورت پیوسته  اطلاعات، یا کلام معنا دار را عرضه کند.  ایدئولوژی های مدرن ارتباطات  بر چنین زمینه مناسبی از لحاظ تاریخی ، یعنی حافظه(...) رشد می کنند، بر زمینه ای که تلاش داشت راز حاکم بر کشتارهای جنگ جهانی دوم (شووا)  را شکسته و تاکید کند که دیگر هر گز نباید  گذاشت که سکوت حاکم شود.  با این وصف باید تاکید کرد که سکوت همواره شکل یکسانی ندارد. نه فقط رسانه ها می توانند  برخی از حوادث را  به صورت مبالغه آمیزی بر صحنه آورده و برخی دیگر را پنهان کنند،  بلکه آنها لزوما از مهم ترین چیزها برای مخاطبان سخن نمی گویند، آنها ممکن است مسائل را روشن کنند بدون  آنکه به شاهدان  و کنشکران اصلی(...) امکان ابراز نظر بدهند،‌ الزام به گفتن ”همه چیز“ در حقیقت در  این افسانه  که گویی همه چیز واقعا گفته شده است ، پنهان می شود، و در این ‍حال بسیاری از کسانی که چیزی برای گفتن یا گفتمان متفاوتی داشته‌اند‌ از سخن گفتن محروم می مانند.  گفتن به خودی خود کافی نیست، بلکه مهم  آن است که  دیگری زمانی برای شنیدن، درک و پاسخگویی داشته باشد. “